Τρίτη 25 Δεκεμβρίου 2018

Το υδραγωγείο του χωριού μας

Το χωριό μας δεν είχε υδραγωγείο αλλά ούτε και υδροδοτική υποδομή εκτός από ένα μικρό αυλάκι νερού από την αμμουτσίλα για το πότισμα των κήπων και των γύρω καλλιεργήσιμων εκτάσεων, η δε υδροληψία για τις ανάγκες των κατοίκων ήταν προβληματική. Αναγκάζονταν να μεταφέρουν νερό στο κάτω χωριό από την πλησιέστερη υδάτινη πηγή την Κεριάνα και το πάνω χωριό από την πηγή της αμμουτσίλας, με ζώα ή και με τις βαρέλες στον ώμο κυρίως οι γυναίκες. Το πλύσιμο των ρούχων γινόταν στο λαγκάδι ή στην Κεριάνα, ή στην  αμμουτσίλα. Έτσι η ζωή της Σποδιανιώτισσας νοικοκυράς ήταν πολύ δύσκολη όλες τις εποχές του χρόνου και μάλιστα με πολυμελή οικογένεια.                                




Κων/νος Γκότσης
Βρισκόμαστε περίπου στο καλοκαιράκι του 1907 και στο χωριό μας βρέθηκε ο πολιτευτής Κωνσταντίνος Γκότσης και ζήτησε από το καφενείο νερό. Ξεκίνησε η κοπέλα να πάει στη βρύση να φέρει κρύο νερό για τον εκλεκτό επισκέπτη. Η απόσταση από το χωριό μέχρι τη πηγή της Κεριάνας είναι με επιστροφή περίπου 1000 μέτρα. Κάποια στιγμή ο Γκότσης ρώτησε τους χωρικούς γιατί αργεί να έρθει το νερό: Η πηγή είναι μακριά κυρ-Ντίνο του απάντησαν και του έδειξαν τη πηγή. Τότε εκείνος απαντάει: «εγώ θα κάνω ενέργειες να σας φέρω το νερό εδώ στη πλατεία».


Μετά από μερικούς μήνες ήρθαν οι μηχανικοί της Νομαρχίας να κάνουν τον έλεγχο και να χαράξουν τη διαδρομή μεταφοράς του νερού. Διαπίστωσαν όμως ότι δεν ήταν δυνατόν να γίνει η υδροδότηση από την Κεριάνα, λόγω υψομετρικής διαφοράς. Τότε οι κατωχωρήτες αποφάσισαν να πάρουν το νερό από την άλλη πηγή στη θέση περδίκι. Όμως ήρθαν σε σύγκρουση με τους ανωχωρήτες, επειδή ήθελαν το νερό να ποτίζουν τα περιβόλια τους. Κατόπιν σκληρών διαπραγματεύσεων και αρκετό διάστημα καθυστερήσεων, συμφώνησαν να μοιραστεί το νερό. Μισό να μπει στις σωλήνες  για το κάτω χωριό και το άλλο μισό να μείνει εκτός δεξαμενής για το πότισμα. 
Έγινε η χάραξη της σωληνόστρωσης. Το επόμενο βήμα ήταν η διάνοιξη του αύλακος. Ο καιρός περνούσε χωρίς να γίνεται ουδεμία ενέργεια από τους κατοίκους για τη διάνοιξη. Μετά από κάποιο καιρό ο Γκότσης πληροφορήθηκε την καθυστέρηση και επισκέφτηκε το χωριό για να βεβαιωθεί για την πορεία του έργου και ρωτάει τους κατοίκους γιατί δεν προχώρησε το έργο. Η απάντηση ήταν ότι δεν είχαν τα απαιτούμενα εργαλεία. (κασμάδες, φτυάρια και αξίνες). Τοτε ο Γκότσης λέει στο βοηθό του. «Σημείωσε ότι μαζί με τις σωλήνες να τους στείλουμε και κασμάδες, φτυάρια και αξίνες».

Ο Γκότσης δικαιώνεται, το έργο ξεκινάει και οι κάτοικοι ευγνωμονούν! 
Μετά από παρέλευση κάποιου χρονικού διαστήματος, έρχεται ειδοποίηση από τον πρόεδρο του Καλάνου (γειτονικό μας χωριό) ότι το φορτηγό αυτοκίνητο της Νομαρχίας, έφερε τις σωλήνες και τα σκαφτικά εργαλεία της Σποδιάνας και να πάνε οι κάτοικοι με τα ζώα τους να τα μεταφέρουν.  Μετέφεραν τις πήλινες σωλήνες και τα σκαφτικά εργαλεία στη πλατεία του χωριού και σε λίγες ημέρες ξεκίνησε η διάνοιξη του αύλακος από το κάτω χωριό μέχρι τη πηγή περδίκι.

 Κατόπιν θυελλωδών συζητήσεων σχετικά με τον τρόπο εκσκαφής και συμμετοχής, αποφασίστηκε ότι η κάθε οικογένεια έπρεπε να αναλάβει διάνοιξη αύλακος τέσσερα μέτρα μήκος, σαράντα πόντους πλάτος και ένα “ζωνάρι» βάθος. Τα συνεργεία ξεκίνησαν από το λαγκάδι προς το χωριό και από το λαγκάδι προς την πηγή. Οι Σταμαίοι ξεκίνησαν από το λαγκάδι προς το χωριό. Το επόμενο συνεργείο ήταν του Μαντά, συνέχεια των Γουρδουπαίων (Βασιλόπουλοι), του Αρβανιτάκη, του Θόδωρου Γιαννικόπουλου, του Χατζή, του Βέτσου κ.α. Οι Σουραίοι, Κραβαριωταίοι, Νίκας, Πατσαβάς,  Μάνθος, Θεοφανόπουλοι, Χριστόπουλος κ.α. άρχισαν τη διάνοιξη από το λαγκάδι προς τη πηγή. 

Κάθε συνεργείο που τελείωνε τη διάνοιξη του αύλακος ο υδραυλικός τοποθετούσε τις σωλήνες και γινόταν η επιχωμάτωση. Όταν τελείωσε η πήλινη σωληνόστρωση και ολοκληρώθηκε ο υδροφόρος αγωγός, το επόμενο βήμα και πιο σημαντικό ήταν η κατασκευή της δεξαμενής και η σύνδεσή της με τον αγωγό. Ο υδραυλικός με το Μηχανικό έκριναν σωστό να κατασκευάσουν μια θολωτή δεξαμενή με δυο υποδεξαμενές, η μια να μαζεύει το νερό που αναβλίζει από το έδαφος και να το διοχετεύει στη δεύτερη δεξαμενή που υπήρχε στο στόμιο σύνδεσης του αγωγού. Δηλαδή «κρέμασαν το νερό» με το σύστημα των δυο εσωτερικών υποδεξαμενών.

Τα υλικά που χρησιμοποίησαν για τις δυο υποδεξαμενές και για το θόλo ήταν από κουρασάνι δηλαδή μία μορφή ποζολάνης  ή αλλιώς Θηραϊκή γη με υδραυλικές ιδιότητες  που προσδίνει στο κουρασάνι εξαιρετική αντοχή στην υγρασία επειδή περιέχει κεραμάλευρο (αλεσμένο κεραμίδι) και η χρήση της ανάγεται στην Αρχαία Ελλάδα, Ρώμη, Βυζάντιο.

Επιτέλους!  Το νερό φτάνει στη πλατεία
Όταν ολοκληρώθηκε και η Δεξαμενή ήταν καλοκαίρι του 1910. Όλοι οι κάτοικοι και των δυο συνοικισμών μαζεύτηκαν στην πλατεία και περίμεναν ανυπόμονα  «να φτάσει το χρυσάφι τους». Όταν είδαν το νερό να τρέχει άφθονο, άρχισε το μεγάλο πανηγύρι. Άλλοι έριχναν νερό στους άλλους και βρεχόντουσαν, άλλοι χόρευαν και άλλοι έριχναν τουφεκιές. Πλημμύρισαν οι αυλές και τα κατώγια μερικών σπιτιών που δεν είχαν προβλέψει τη διαχείριση του νερού νωρίτερα.

Έγινε και η τοιχοποιία  της βρύσης στη πλατεία με τέσσερες σιδερένιους κρουνούς και σε ένα μέτρο πιο κάτω έγινε μάντρα με δυο πέτρινους κοίλους κρουνούς (κουτούλες) για να πίνουν τα ζώα νερό και να πλένουν και οι γυναίκες τα ρούχα. 
Κατασκεύασαν και μια δεύτερη βρυσούλα ανατολικά της πλατείας κοντά στα Σουρέϊκα σπίτια για να υδρεύονται και οι κάτοικοι του ανατολικού τομέα του χωριού.  

 Απρόσμενα, το πρώτο πρόβλημα
Όλοι ήταν χαρούμενοι και ευχαριστημένοι. Όμως μετά από μερικά χρόνια (γύρω στο 1923) παρουσιάστηκε το μεγάλο πρόβλημα. Στο λαγκάδι έσπασε ο πήλινος αγωγός και ο δρόμος πλημμύρισε από νερά  Ποιο ήταν όμως το πρόβλημα;

Οι πήλινες σωλήνες ήταν της ίδιας διαμέτρου και από τη πηγή μέχρι το λαγκάδι η διαδρομή είχε μεγάλη κατωφέρεια και κατέληγε σε ελαφρά ανωφέρεια μέχρι το χωριό και η πίεση του νερού γινόταν μεγαλύτερη στο σημείο που άρχιζε η ανωφέρεια. Ο  νεώτερος εργολάβος έκρινε σκόπιμο ότι στη κατωφέρεια πρέπει να τοποθετηθούν μικρότερης διαμέτρου σωλήνες ώστε στο λαγκάδι οι μεγαλύτερης διαμέτρου σωλήνες να δέχονται μικρότερη πίεση. Επιστρατεύτηκαν ξανά οι κάτοικοι του χωριού να ανοίξουν  τον αύλακα από το λαγκάδι μέχρι την πηγή και έτσι τοποθετήθηκαν νεότερες πήλινες σωλήνες μικρότερης διαμέτρου και το πρόβλημα διορθώθηκε για μερικά μόνο χρόνια.

Σημείωση: Αυτές οι πληροφορίες με τις λεπτομέρειες, μου παραχωρήθηκαν από τον πατέρα μου Νικόλαο Στάμο και τον Κώστα Πατσαβά και από άλλους γεροντότερους που είχαν λάβει μέρος στη διάνοιξη του αύλακος.  

Το 1953 αντικατέστησαν σε μερικά κέραια σημεία το δίκτυο νερού με μαντέμι σωλήνες και με νεότερη δεξαμενή από τσιμέντο με νεώτερο υδραυλικό από τη Πάτρα, τον Λούη, αλλά δεν λύθηκε το πρόβλημα οριστικά, μέχρι που το   έτος 2010, ο πρόεδρος Γεώργιος Βασιλόπουλος, αντικατέστησε  ολόκληρο τον αγωγό με σωλήνα μεγάλης αντοχής τύπου Χέλιφλεξ (ένα είδος εύκαμπτου ελαστικού-πλαστικού μη τοξικού) έμπνευσης και Βιομηχανικής  παραγωγής «Α.Πετζετάκη». 

Υδραγωγείο και στο πάνω χωριό
Στη πορεία των ετών οι κάτοικοι αποφάσισαν να κατασκευάσουν και δεύτερο υδραγωγείο στο πάνω χωριό. Έτσι. Λοιπόν, ο τότε πρόεδρος του χωριού Χρήστος Σούρας συγκέντρωσε τους περισσότερους κατοίκους και με εθελοντική εργασία, υδροδότησε με αγωγό αμιάντου    και το πάνω χωριό από τις πηγές Φλισκούνι και Κέδρο. Ο επόμενος πρόεδρος Βασίλης Βασιλόπουλος, ενώνει τον αγωγό αυτό  με τις πηγές του Νάζα και λήγω αργότερα, ο πρόεδρος Αλέξης Γουρδούπης, ενώνει τον ίδιο αγωγό με τη πηγή της κριόβρυσης. Το 2009 ο πρόεδρος Γεώργιος Βασιλόπουλος αντικατέστησε τον αγωγό αμιάντου του πάνω χωριού  (φλισκούνι-κέδρου) με νεότερο μη τοξικό αγωγό αντοχής τύπου  χέλιφλεξ.
Η αρχική δεξαμενή κατασκευάστηκε πολύ κοντά στα σπίτια του χωριού μ’ αποτέλεσμα τα νεότερα σπίτια που οικοδομήθηκαν κοντά στη δεξαμενή είχαν πρόβλημα υδροδότησης λόγω υψομέτρου. Ο πρόεδρος Γεώργιος Βασιλόπουλος το 2013 αντικατέστησε τη μικρή πλέον δεξαμενή με μεγαλύτερη, 50 κυβικών, και σε ικανοποιητικό υψόμετρο σε θέση πλησίον του Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου.

Πολύ σύντομα η ζωή των κατοίκων, στο πάνω χωριό, άλλαξε ριζικά. Αναπαλαιώνονται τα παλιά σπίτια με σύγχρονες τεχνικές, μπαίνουν ηλιακοί θερμοσίφωνες, δημιουργούνται κήποι και μπαξέδες στους αύλιους και παράυλιους χώρους και το χωριό αποκτάει άλλη όψη και αίγλη.
Σήμερα, λοιπόν, και οι δυο συνοικισμοί έχουν υδραγωγεία με πλήρη υδροδοτική υποδομή σε όλα τα σπίτια που καλύπτει τις οικιακές ανάγκες των κατοίκων με άφθονο νερό. Η μεταφορά του νερού με τα ζώα από τις υδάτινες πηγές της περιοχής ή και με τις βαρέλες στον ώμο οι γυναίκες, το πλύσιμο των ρούχων στις πηγές και στο λαγκάδι είναι πλέον παρελθόν. 

Αθανάσιος Νικ. Στάμος        Αθήνα  Δεκέμβριος 2018
Στοιχεία από το ανέκδοτο πόνημά μου
Μνήμες και θύμισες από τη Παραδοσιακή Σποδιάνα

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου