Κυριακή 27 Οκτωβρίου 2013

Η διάνοιξη του δρόμου στη Χρυσοπηγή (Σποδιάνα)

Παρουσίαση: Αθανάσιος  Στάμος

Μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου το 1949 άρχισε η ανασυγκρότηση του Κράτους. Βασικό μέλημα των Κρατικών Υπηρεσιών ήταν  να ξεκινήσουν την διαδικασία αποκατάστασης όλων των κατεστραμμένων υποδομών που άφησε ο πόλεμος. 

Στη Χρυσοπηγή(Σποδιάνα) εκτός από τα καταστραμμένα και πυρπολημένα σπίτια από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής τη φοβερή εκείνη ημέρα της 29ης Απριλίου 1944, υπήρξε και έλλειψη συγκινωνιακού δικτύου.
Οι μεταφορές  και η επικοινωνία με τα γειτονικά χωριά γινόταν με τα ζώα τα συμπαθητικά αλογογαϊδουρομούλαρα μέσα από πρωτόγονης κατασκευής δρόμους με πολύ κόπο και πολλούς κινδύνους.


«Δράση-Πρόοδος-Ανασυγκρότηση».
Το 1950 όμως τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν με το Σχέδιο Μάρσαλ. Το Σχέδιο προέβλεπε οικονομική βοήθεια των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής στα Ευρωπαϊκά Κράτη που υπέστησαν τις μεγαλύτερες καταστροφές από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
 «Η συνολική βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλ στην Ελλάδα ανήρχετο σε 2.138 εκατομμύρια δολάρια της εποχής 1948-1953 που ξεπερνούσε κατά τέσσερες φορές το Εθνικό εισόδημα προ του πολέμου και των καταστροφών». (Τρίτομη έκδοση ΥΠΕΞ Η Ελλάδα στο μεταίχμιο ενός νέου Κόσμου). Από το 1950 και μετά άρχισε ένας μεγάλος οργασμός εργασιών στο χωριό μας.

Όλοι οι κάτοικοι, άνδρες γυναίκες και παιδιά κάθε πρωί ξεκινούσαν για εργασία. Άλλοι κουβαλούσαν οικοδομικά υλικά με τα ζώα από τον Κάλανο για να ανοικοδομήσουν τα σπίτια τους και άλλοι να ανοίξουν δρόμο για το αυτοκίνητο ώστε το χωριό να επικοινωνεί με τα γειτονικά χωριά, την Χαλανδρίτσα και κυρίως με την Πάτρα και άλλες Πόλεις και χωριά της ευρύτερης περιοχής.   


                                                                                           
 Οκτώβρης 1951. Ομάδα Σποδιαναίων εργατών ανοίγει το  δρόμο στο Μισοβούνι
 (Ευγενής προσφορά  των αδερφών Νικολάου και Θεοδώρου Βασ. Πετρούτσου)

Μηχανήματα δεν υπήρχαν για τη διάνοιξη του δρόμου και όλες οι εργασίες έπρεπε να γίνουν με πρωτόγονα εργαλεία. Οι άνδρες χρησιμοποιούσαν τους κασμάδες και τις αξίνες, οι δε γυναίκες τις τσάπες και τα φτυάρια. Η εργασία ήταν πολύ σκληρή και κουραστική επειδή έπρεπε να σκάβουν σε σκληρό έδαφος, πετρώδες και δασώδες και πολλές φορές κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες. Η επιθυμία όμως και η ελπίδα ότι κάποια ημέρα θα φτάσει το αυτοκίνητο στο χωριό μας, αναπτέρωνε το ηθικό τους και δούλευαν ολημερίς με πείσμα και αγάπη για την ολοκλήρωση του έργου.


Το ξεκίνημα του δρόμου - Πρώτη μέρα

Οι πρώτοι κάτοικοι της Χρυσοπηγής (Σποδιάνα) που άρχισαν το πρώτο σκάψιμο για τη διάνοιξη του δρόμου ήσαν άνδρες και γυναίκες. Ο πρόεδρος της κοινότητας, Χρήστος Νίκας, κτύπησε την πρώτη ξιναριά με τον κασμά του και όλοι φώναξαν "καλό ξεκίνημα και καλορίζικος" και μπήκαν στη δουλειά. Για την ιστορία τους αναφέρω ονομαστικά: Ελένη Παπαστάμου, Φρόσω, Χρυσούλα και Γιώργης Γουρδούπης από τη Λαγκάδα, Γιάννης και Γιώργος Πετρούτσος, Αντώνης και Στάθης Γουρδούπης, Ευγενία Γουρδούπη, Ανδριάνα Γιαννοπούλου, Ιωάννης και Θεώνη Γιαννοπούλου, Γεώργιος Παντελής, Αγγελής Ανδριόπουλος (Κοτσώρης), Μήτσος Σούρας. Γεώργιος Βέτσος, Χρήστος Σούρας, και ο Θοδωράκης Παπαστάμος. Μετά το μεσημέρι προστέθηκαν και οι: Θεόδωρος Κραβαριώτης του Προκοπίου, Γιάννης Βασιλόπουλος, Αποστόλης Γιαννικόπουλος, Φίλιππας Βέτσος, Γεώργιος Αθανασακόπουλος, Ντίνος Νίκας, Γκόλφω και Ανδρέας Στάμος.   

Βασική υποχρέωση των κατοίκων της Χρυσοπηγής ήταν να ξεκινήσουν την διάνοιξη του δρόμου από την ανατολική πλευρά του χωριού και να φτάσουν μέχρι το χωριό Κούμανι κοντά στην εκκλησία του Αγίου Αθανασίου όπου θα συναντούσαν το δρόμο που άνοιγαν οι κάτοικοι του Καλουσίου. Όμως ξεκίνησαν από τη τοποθεσία"νεράκι"ΝΔ  της εκκλησίας των Ταξιαρχών που κατεβαίνει ο παλιός δρόμος για τη πηγή της αμμουτσίλας.


Τα φουρνέλα και η χρήση τους
Το πέρασμα όμως από το Μισοβούνι (τοπωνύμιο του χωριού μας στα Δυτικά) ήταν πολύ δύσκολο επειδή το έδαφος ήταν πετρώδες. Έπρεπε να χρησιμοποιήσουν δυναμίτες (φουρνέλα) για να σπάσουν τους βράχους. Η εργασία για τη χρήση του δυναμίτη ήταν πολύ δύσκολη και επικίνδυνη. Έπρεπε να ανοίγουν τρύπες με ειδικούς λοστούς επάνω σε πέτρινους όγκους με τα χέρια Η Νομαρχία Αχαΐας φρόντισε να αποστείλει ειδικούς πυροτεχνουργούς να εκπαιδεύσουν τους κατοίκους του χωριού μας στη χρήση του δυναμίτη. Αρμόδιοι και υπεύθυνοι, μετά την εκπαίδευση, κρίθηκαν ο Χρήστος Σούρας, ο
Χαράλαμπος Σκιαδάς και μερικοί άλλοι να αναλάβουν τη διαδικασία χρήσης του δυναμίτη.  
               
           Οκτώβρης 1951.  Φουρνέλο με δυναμίτη σε εξέλιξη στο Μισοβούνι
   ( Ευγενής προσφορά των αδερφών Νικολάου και Θεοδώρου Βασ. Πετρούτσου)

Έπεσαν πολλά φουρνέλα με δυναμίτες στο Μισοβούνι μέχρι το χωριό Κούμανι. Σε πολλά σημεία που έσπαζαν τα βράχια και έκτιζαν μαντρότοιχους στην κατωφέρεια του εδάφους, δεν υπήρχε χώμα για να καλύψει το οδόστρωμα πράγμα που ανάγκαζε τους εργάτες να μεταφέρουν χώμα με τους τενεκέδες από παραπλήσιες χωματερές τοποθεσίες κυρίως στη στροφή του δρόμου με θέα το Κούμανι.
Άλλο δύσκολο σημείο λόγω εδαφικής αστάθειας ήταν το σημείο δυτικά μετά την έξοδο του χωριού Κούμανι προς τον Άγιο Αθανάσιο. Στο σημείο εκείνο το έδαφος ήταν ελώδες και ασταθές. Σ’ ένα τμήμα περίπου 50 μέτρων του δρόμου, έχει γίνει ειδική κατασκευή με πέτρινο υπόστρωμα μισού μέτρου βάθους για τη σταθεροποίηση του οδοστρώματος.

Θυμάμαι, όταν οι Σποδιαναίοι έφτασαν τη διάνοιξη του δρόμου στον Άγιο Αθανάσιο και συνάντησαν τους Καλουσαίους, οι οποίοι είχαν αναλάβει την διάνοιξη του δρόμου από τη Βαλμαντούρα μέχρι το χωριό  Καλούσι, ήταν σχεδόν ο ήλιος στη Δύση του.

Άφησαν κάτω κασμάδες, αξίνες, τσάπες, φτυάρια και άλλα εργαλεία της δουλειάς και άρχισαν έναν υπέροχο χορό με απερίγραπτη χαρά και συγκίνηση που συνοδευόταν με κρασί, ψητό κρέας μέχρι αργά το βράδυ που βγήκε το φεγγάρι. Επιτέλους ολοκληρώθηκε ο δρόμος, έλεγαν! Πραγματοποιήθηκε ένα όνειρο που ταλάνιζε τους κατοίκους όλων των γειτονικών χωριών χρόνια και αιώνες. Ήταν καλοκαιράκι του 1953 με φοβερή Ζέστη.

Ο δάσκαλος και η μαύρη τσάντα

Ο δάσκαλος Ιωάννης Θεοδωρακόπυλος, που είχα την καλή τύχη να ήμουνα μαθητής του στο χωριό Μπούμπα(Ελληνικόν), είχε αναλάβει την υποχρέωση να πληρώνει τα μεροκάματα των εργαζομένων της Σποδιάνας. Έπαιρνε τα χρήματα από τη Νομαρχία Αχαΐας, ερχόταν στο χωριό και το τελευταίο Σάββατο κάθε μήνα έκανε τις πληρωμές στους εργαζόμενους βάσει των καταστάσεων που ετοίμαζε ο Γραμματέας της Κοινότητας Χρυσοπηγής Αποστόλης Γιαννικόπουλος.

 Οι πληρωμές γινόντουσαν στο μαγαζί-καφενείο του Χρήστου Σούρα ή του Χαράλαμπου Σκιαδά ή και στο Σχολείο. Ο Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, καταγόμενος από το χωριό Καλούσι, ήταν διορισμένος δάσκαλος στο Δημοτικό Σχολείο του χωρίου Μπούμπα(Ελληνικόν) και την τελευταία Παρασκευή κάθε μήνα, μετά το τέλος των απογευματινών μαθημάτων ξεκινούσε για τη Χρυσοπηγή(Σποδιάνα).

Είχε μια μεγάλη μαύρη δερμάτινη τσάντα, έβαζε μέσα τις καταστάσεις πληρωμών και τα χρήματα και ευγενέστατα μου ζητούσε να την κρατώ εγώ και να τον συνοδεύω μέσα από το σκοτεινό και δασοσκέπαστο δρομάκι της Λαγκάδας (τοπωνύμιο) μέχρι τον αυχένα της Κορένας (τοπωνύμιο) που αντικρίζουμε τη Χρυσοπηγή και τα απέναντι χωριά Κάλανο, Καλάνιστρα, Πλάτανο και άλλα. Μου έλεγε ότι «αν συναντήσουμε κάποιον κατά τη διαδρομή στο σκοτεινό δρομάκι της Λαγκάδας με απειλητικές διαθέσεις, να πάρεις τη τσάντα και να φύγεις τρέχοντας και να τη δώσεις στον πατέρα σου».

Εκείνη την εποχή οικογενειακώς μέναμε στον Πάρσεβο, ένα στανοτόπι κοντά στο χωριό Μπούμπα(Ελληνικό). Όλα τα κατατόπια στην περιοχή ήταν πολύ γνωστά σε μένα και μπορούσα άνετα να ξεφύγω με τη τσάντα του δασκάλου από τα χέρια κάθε επίδοξου ληστή. Το πέρασμα από τη Λαγκάδα, πράγματι ήταν δύσβατο, δύσκολο και πολύ επικίνδυνο χωρίς θέα στους γύρω κατοικημένους τόπους.
Συνόδευα πάντοτε το δάσκαλο μέχρι τον αυχένα της Κορένας. Από εκείνο το σημείο μέχρι το χωριό τον συνόδευε ο Πρόεδρος ή ο Γραμματέας της Κοινότητος.

Μια απρόσμενη περιπέτεια… με τρόμο
Μία χειμωνιάτικη Παρασκευή κοντά το δειλινό, με μαύρα πυκνά σύννεφα στον ουρανό και τσουχτερό κρύο, από αντίθετη κατεύθυνση στη Λαγκάδα στο ξέφωτο του δρόμου, αντικρίσαμε δυο ανθρώπους που κρατούσαν όπλα και μας περίμεναν. Ένοιωσα αμηχανία και κρύο ιδρώτα σύγκορμα.  Από τη σκέψη μου πέρασε σαν αστραπή η συμβουλή του δασκάλου μου «…αν συναντήσουμε κάποιον με απειλητικές διαθέσεις να πάρεις τη τσάντα και να φύγεις τρέχοντας…». Κάποια στιγμή ακούω το  δάσκαλο να μου ψιθυρίζει, «πρόσεχε τη τσάντα…». Σε λίγα λεπτά, χωρίς άλλο λόγο, είχα εξαφανιστεί τρέχοντας μέσα στο δάσος και κατρακυλώντας κατέληξα στο λαγκάδι. Έντρομος από τις φωνές τους «στάσου, στάσου», έφτασα στο σπίτι μας. Μετά από κάποια ώρα ήρθε και ο δάσκαλος στο σπίτι μας με τους δυο «απειλητικούς διαβάτες». Ήταν Μπουμπαίοι κυνηγοί και διασκεδάσαμε όλοι μαζί την απρόσμενη περιπέτειά μας και ποιο πολύ με τον δικό μου φόβο και τρόμο. Η ώρα ήταν περασμένη και η νύχτα άρχιζε ν’ απλώνεται παντού.  Ο πατέρας μου και ο δάσκαλος  έφυγαν για τη Χρυσοπηγή(Σποδιάνα).

 Το εργατικό ημερομίσθιο ήταν επτά δραχμές για τις γυναίκες και δέκα δραχμές για τους άντρες. Με τα χρήματα που κέρδιζαν οι εργαζόμενοι με κόπο και εξοντωτική εργασία όλη την ημέρα (εργασία ήλιο με ήλιο), κάλυπταν τις βασικές τους ανάγκες και κυρίως εφοδιάστηκαν με τον κατάλληλο οικιακό εξοπλισμό των σπιτιών τους, μαγειρικά σκεύη, ρουχισμό, κλινοσκεπάσματα για τις κρύες και παγερές νύχτες του χειμώνα, παπούτσια και άλλα χρειώδη που είχαν καταστραφεί κατά την πυρπόληση των σπιτιών τους από τη θηριώδη μανία των Γερμανών κατακτητών.

Έστηναν και … χορό!                                             
Όμως παρά τη δύσκολη και κοπιαστική εργασία της ημέρας, δεν έλειπε το κέφι και το τραγούδι από μικρούς και μεγάλους. Μετά το πέρας της εργασίας έστηναν και ένα χορό με μπροστάρη τον Ντίνο Νίκα και ακολουθούσαν οι υπόλοιποι τραγουδώντας τα λεβέντικα τσάμικα και συρτά τραγούδια της εποχής ικανοποιημένοι που κατάφεραν για μια ακόμα ημέρα να προχωρήσουν το έργο αρκετά μέτρα πιο πέρα.
                    
         Οκτώβρης 1951. Κέφι γλέντι και χορός μετά το πέρας της εργασίας
   (Ευγενής προσφορά των αδερφών Νικολάου και Θεοδώρου Βασ. Πετρούτσου)

 Για να ολοκληρωθεί η κατασκευή του δρόμου και να φτάσει τελικά το αυτοκίνητο στη Χρυσοπηγή παρήλθαν μερικά ακόμη χρόνια επειδή υπήρχαν κάποιες τεχνικές δυσκολίες στις στροφές σ’ όλη τη διαδρομή, στη διαπλάτηνση  και στη «διαχείριση των όμβριων υδάτων» (τα νερά της βροχής)  κατά τη διάρκεια του χειμώνα. 

Με την πάροδο όμως του χρόνου και μέσα από τις ανάγκες που παρουσιάζονταν κατά διαστήματα, κυρίως το χειμώνα, κρίθηκε λογικό και αναγκαίο να γίνει διάνοιξη και δεύτερου αυτοκινητόδρομου που ξεκινάει από το χωριό και μέσα από τα αγροτοχώραφα του Δρυμώνα και της Λαγκάδας, ενώνεται με τον κύριο δρόμο  στο χωριό Ελληνικόν.

Είναι απορίας άξιον πως, με το μεροκάματο των επτά και δέκα δραχμών που έπαιρναν οι συγχωριανοί μας εκείνη την εποχή, σε σύγκριση με το κόστος ζωής που υπήρχε, μπορούσαν να μεγαλώσουν και να συντηρήσουν πολυμελείς οικογένειες !!!
Σήμερα ο αυτοκινητόδρομος από την Πάτρα μέχρι τη Χρυσοπηγή(Σποδιάνα) είναι καλυμμένος με ασφαλτοτάπητα. Είναι άνετος και ο αυτοκινητιστής φτάνει στο χωριό σε 40 λεπτά της ώρας. Τίποτα, μα απολύτως τίποτα, εκτός από τα σημάδια στους βράχους από τους λοστούς για τα φουρνέλα, δεν μαρτυρεί τους κόπους και την ταλαιπωρία των Σποδιαναίων της περιόδου 1950-1953 που με τα σκαπάνια και τα φτυάρια κατασκεύασαν έναν  δρόμο που καλύπτει σήμερα όλες τις εσωτερικές και εξωτερικές ανάγκες του χωριού και ο επισκέπτης πεζός ή εποχούμενος κατά τη διαδρομή έρχεται σε επαφή με την άγρια φύση της υπαίθρου και τις ομορφιές του κάμπου, θαυμάζοντας αυτό το υπέροχο έργο που κατασκεύασαν οι προγονοί μας με πρωτόγονα μέσα κάποιας εποχής.
                        Το εκατοστάρικο του1950   Το εκατοστάρικο  το  1955                
Μέχρι το 1959 το μετρικό σύστημα βάρους στην Ελλάδα ήταν η Οκά (1280 γραμμάρια) και αντικαταστάθηκε από το κιλό (1000 γραμμάρια) και ευθυγραμμίστηκε η χώρα μας με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες στις εμπορικές συναλλαγές.

 Ενδεικτικός κατάλογος με τιμές τροφίμων σε κιλά  και άλλων ειδών των ετών 1950-1955.

Α. Τρόφιμα (1950-1955) σε κιλά
Αλεύρι το κιλό                            3-5 δρχ
Ρύζια διάφορα                             7-9 δρχ
Μακαρόνια                                  6-8 δρχ
Ζάχαρη σχεδόν σταθερή            14    δρχ
Βακαλάος                                   7-10 δρχ
Σαρδέλες παστές                       15-20δρχ
Ρέγκες                                         5-20δρχ
Λάδι                                         15-18 δρχ
Κρέας γίδα                               12-15 δρχ
Κρέας αρνί-κατσίκι                  15-20 δρχ
Τυρί φέτα                                  15-18δρχ
Σιτάρι                                        2-3    δρχ
Πετρέλαιο φωτιστικό                3-4    δρχ
Πορτοκάλια- λεμόνια               1 δραχμή
(2ή 3 τεμάχια)
Ντομάτες (Ιούλιο-Αύγουστο)       2-3δρχ
Β. Άλλα είδη  (1950-1955)   σε δρχ
Ύφασμα για κοινό φόρεμα 50-60 δρχ
Ύφασμα για παντελόνι ντρίλι 30-40 
Ύφασμα για ένα σεντόνι     30-40 δρχ
Μαντίλι για το κεφάλι        10-12  δρχ
Κάλτσες γυν-ανδρ.παιδ.      5-  8  δρχ
Λινά παπούτσια παιδικά    25-30  δρχ
Λινά παπούτσια ανδρικά    35-40  δρχ
Άρβυλα στρατιωτικά μεταχ.50-100δρχ
Άρβυλα καινούρια με πρόκα  150-200
Παπούτσια αδιάβροχα
(παραγγελία σε τσαγκάρη)150-200δρχ
Παπούτσια βακέτες
(παραγγελία σε τσαγκάρη)100-150δρχ
Ραδιόφωνα μπαταρίας  από  1200 δρχ
Ανδρικό κουστούμι παραγγελία1500δρχ
Εισιτήριο Πάτρα-Αθήνα         70-80 δρχ 

Ένα τετράδιο 20φύλλων μικρού σχήματος κόστιζε 0,5-1δρχ, μία πέννα με κονδυλοφόρο 1-2δρχ. Το βιβλίο Αναγνωστικού 6-8δρχ. Το σαπούνι 10-12δρχ. Το κρασί στα μαγαζιά 2-4δρχ. Το ούζο χύμα 8-10δρχ. Ο καφές στο καφενείο 0,5-1 δρχ. και η εφημερίδα 1 δραχμή.

                                                                    Αθανάσιος Νικ. Στάμος 

  

1 σχόλιο: