Τρίτη 28 Απριλίου 2020

Η Χρυσοπηγή (Σποδιάνα) στις Φλόγες 29/4/1944

(Από τα Γερμανικά Στρατεύματα Κατοχής)

Παρουσίαση: Αθανάσιος Νικ. Στάμος
Είναι ζοφερές και ανεξίτηλες,  στη μνήμη των επιζώντων, οι εικόνες εκείνου του Σαββάτου 29 Απριλίου 1944 κοντά το μεσημέρι όταν ο ουρανός σκοτείνιασε από γκριζοκόκκινους καπνούς και οι φλόγες να διαδέχονται η μια την άλλη από σπίτι σε σπίτι και οι κάτοικοι να είναι στριμωγμένοι, από τους Γερμανούς εμπρηστές, ο ένας επάνω στον άλλον, στην αχυροκαλύβα του Σούρα κοντά στη πλατεία του κάτω χωριού αναμένοντας με πόνο ψυχής και βουβό κλάμα και τη δική τους  μοίρα. 
Θα προσπαθήσω να εκθέσω εδώ τα αίτια της πυρπόλησης του χωριού μας με  στοιχεία που υπάρχουν μέχρι σήμερα από έρευνα ή από μαρτυρίες κατοίκων.
Οι Γερμανοί ως γνωστόν είχαν τη Βάση τους στη Πάτρα. Ανέβαιναν τακτικά από διάφορα σημεία στην Επαρχία Καλαβρύτων με στόχο να εξουδετερώσουν το ορμητήριο των ανταρτών. Μια από τις διαδρομές που ακολουθούσαν ήταν και η οδός Πατρών Καλαβρύτων μέσω Χαλανδρίτσας. Πολλές φορές δεχόντουσαν επιθέσεις από τα στρατιωτικά τμήματα του ΕΛΑΣ (δηλαδή των ανταρτών) που βρισκόντουσαν διάσπαρτα σ’ ολόκληρη την περιφέρεια Καλαβρύτων με αρχικαπετάνιο τον αντισμήναρχο της πολεμικής αεροπορίας Δημήτριο Μίχου, τον καπετάν Ανδρίτσο (Βλάση Ανδρικόπουλο) από τα Λακκώματα και άλλους αξιωματικούς.

Το ορμητήριο των ανταρτών στη περιοχή μας ήταν στο χωριό Κούμανι με παρατηρητήριο το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής και ερχόντουσαν τακτικά στο χωριό μας καθώς και στα γειτονικά χωριά και συγκέντρωναν τρόφιμα για τους μαχητές τους. Αυτό φυσικά το γνώριζαν οι Γερμανοί από τους πράκτορές τους ότι δηλαδή η Σποδιάνα τροφοδοτούσε τους αντάρτες, γι’ αυτό πολλές φορές ερχόντουσαν στο χωριό ξαφνικά για να τους συλλάβουν μαζί με τους συνεργούς τους. Οι Γερμανοί είχαν βεβαιωθεί πλέον ότι το χωριό μας ήταν αντιστασιακό και από το γεγονός ότι, κάποια μέρα οι αντάρτες συνέλαβαν ένα Γερμανό μηχανικό που επέβλεπε τη κατασκευή των οχυρών και ορυγμάτων στη περιοχή του Κομπηγαδίου. Τον έφεραν στη Σποδιάνα και έμεινε ένα μήνα στο σπίτι του Μάνθου που βρίσκεται κοντά στη βρύση του κάτω χωριού φρουρούμενος από ομάδα ανταρτών. Στο σπίτι αυτό ο Γερμανός είδε ότι υπήρχαν πολλοί άνθρωποι αντιστασιακοί και σχημάτισε την εντύπωση ότι εκεί στεγαζόταν το Στρατηγείο των ανταρτών. (Μαρτυρία Χρήστου Σούρα, καλού γνώστη των πραγμάτων της εποχής)

Μετά από ένα μήνα, ο Γερμανός ανταλλάχτηκε με αιχμαλώτους αντάρτες και επέστρεψε από τους χωρικούς στο Γερμανικό στρατόπεδο στη Πάτρα μέσω Χαλανδρίτσας. Εκεί ανάφερε στους στρατηγούς του ότι η Σποδιάνα είναι το Στρατηγείο των ανταρτών επειδή είδε να εργάζονται πολλοί άνθρωποι στη Γραμματεία και μιλούσαν στο τηλέφωνο με άλλες αντιστασιακές ομάδες από τη γύρω περιοχή. Ένα χρόνο μετά την ανταλλαγή του Γερμανού ήρθε στο χωριό μια ομάδα Γερμανών και πυρπόλησε τρία σπίτια, δύο στο κάτω χωριό δηλαδή του Παπατάσου Μαυροειδή και του Προέδρου Χρήστου Νίκα και στο επάνω χωριό το σπίτι του αγροφύλακα Ντίνου Γουρδούπη. Λέγεται ότι πάντοτε οι Γερμανοί ζητούσαν να συναντήσουν τα συγκεκριμένα άτομα, αλλά αυτά δεν παρουσιάζονταν. Αυτό το γεγονός, τους δημιουργούσε υποψίες ότι τα άτομα ήσαν προφανώς βοηθοί και συνεργάτες των ανταρτών (Μαρτυρία Χρήστου Σούρα και Νικολάου Χατζή κατοίκων Χρυσοπηγής, που γνώριζαν πολύ καλά τα συμβαίνοντα εκείνη τη περίοδο.)
Αντιστασιακές Δραστηριότητες του χωριού μας
Το χωριό μας δεν συμμετείχε ενεργά με μαχητές στον αντιστασιακό αγώνα κατά του κατακτητή όπως μερικά άλλα γειτωνικά χωριά. Όμως συμμετείχε σε παράπλευρες δράσεις προσφέροντας βοήθεια στα μαχόμενα στρατεύματα του ΕΛΑΣ. Στο σημείο αυτό θ’ αναφέρω μερικά παραδείγματα για τεκμηρίωση.
Η γέφυρα στο χωρίο Λόπεσι, καταστράφηκε από ομάδα σαμποτέρ που συμμετείχαν μαζί με άλλους κατοίκους παραπλήσιων χωριών κατόπιν πιέσεως των ανταρτών και δυο άτομα από το χωριό μας με σκοπό να καθυστερήσουν τη Γερμανική προέλαση προς τα Καλάβρυτα. Οι Γερμανοί όμως με τις μπολντόζες τους άνοιξαν παρακαμπτήρια δίοδο και πέρασαν. Αργότερα οι μηχανικοί τους σε διάστημα δέκα περίπου ημερών επισκεύασαν τη γέφυρα και έκτοτε εκτελούσαν κανονικότατα τη διέλευσή τους.

Πολλές φορές αντιστασιακές ομάδες και από άλλες ακόμη περιοχές ερχόντουσαν και διανυχτέρευαν στη Σποδιάνα κυρίως κατά τη διάρκεια του χειμώνα και έβγαζαν επιτροπές για να συγκεντρώσουν τροφές, όπως ψωμί, λάδι, ελιές, τυρί, βούτυρο, αυγά πατάτες, κρεμμύδια, κρέατα, κοτόπουλα, τραχανά, κρασί, ούζο, καπνό και χαρτί για τσιγάρα και ότι άλλο υπήρχε στους κατοίκους για τη διατροφή και συντήρηση των μαχητών τους. Όλες αυτές οι κινήσεις ήταν καλομελετημένες και γινόντουσαν κατά τη διάρκεια της νύχτας.  

Λίγες ημέρες μετά τη μάχη μεταξύ ανταρτών και Γερμανών στα Δεμέστιχα, 22-25/2/1944, η Διοίκηση του 12ου  Συντάγματος του ΕΛΑΣ με καπετάνιο το Κώστα Κουμανιώτη και το Λόχο Διοικήσεως εγκαταστάθηκε στη Σποδιάνα Νεζερών για να ξεκουραστεί και να εφοδιαστεί με ιματισμό και οπλισμό, όσο ήταν δυνατόν να τον εφοδιάσουν οι πολιτικές οργανώσεις της Πάτρας, Αιγίου και των άλλων αστικών Κέντρων (Δημ.Σολωμός Περ. Εθν. Αντίστασης Τόμος 40/1984)/ Ιστ. Λεξ. Επ. Καλαβρ./Τζώρτζης τ. Ζ 997-998).     

Στις 14 Απριλίου 1944 έγινε στρατωνισμός του 3ου Τάγματος του ΕΛΑΣ στη Σποδιάνα ενώ το 12ο  Σύνταγμα είχε στρατοπεδεύσει στου Μίχα για να κτυπήσει τους Γερμανούς που θα περνούσαν από τη στενωπό Παπαντώνη για τα Καλάβρυτα. Τελικά η μάχη δεν έγινε από ολόκληρο το Σύνταγμα, αλλά μόνο από το λόχο Διοικήσεως του Συντάγματος και καθυστέρησε η προέλαση των Γερμανών αρκετές ώρες. Τη νύχτα όμως έγινε απαγκίστρωση του λόχου και ακολούθησε το Σύνταγμα. (Πηγή: Καπετάν Κρόνος, από το 6/τομο έργο του Ηλία Παπαστεργιόπουλου «Ο Μωριάς στα όπλα» Τόμος Β' σελ. 349).

Το συμπέρασμα είναι ότι οι Γερμανοί γνώριζαν πολύ καλά ότι το χωριό μας ήταν αντιστασιακό και ότι πρόσφερε ανελλιπώς βοήθεια στα στρατεύματα των μαχητών του ΕΛΑΣ Τα χωριά με τέτοια συμπεριφορά  ήταν πάντοτε στο στόχαστρο των κατακτητών και τα τιμωρούσαν με εμπρησμό και εκτελέσεις των κατοίκων. Με αυτά τα στοιχεία και μόνο κρίνεται εύλογη η απάντηση στο ερώτημα γιατί το χωριό μας στις 29 Απριλίου 1944 τυλίχτηκε στις φλόγες από τους κατακτητές εισβολείς, τους Γερμανούς Ναζί, και είναι ευτύχημα που αποφεύχθηκαν οι εκτελέσεις των κατοίκων.

Σημείωση 1η: Οι Γερμανοί μπαίνοντας στην Ελλάδα, ζήτησαν ο Ελληνικός Στρατός να τεθεί υπό Γερμανική Διοίκηση. Οι  Αξιωματικοί και ο Στρατός  δεν  δέχτηκαν  και  βγήκαν  στο  βουνό οργανώνοντας το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ υπό τη καθοδήγηση του ΚΚΕ και ξεκίνησε η αντίσταση κατά των εισβολέων. Οι Γερμανοί σε αντίποινα,σκότωναν απλούς πολίτες, έκαιγαν τα σπίτια τους, έπαιρναν τα ζώα τους, πήραν και όλο το χρυσό της χώρας από τις Τράπεζες, δημιούργησαν χιλιάδες θύματα και ανυπολόγιστες καταστροφές σε υποδομές. "Η Ελλάδα έχασε το 10% του πληθυσμού της και οι στρατιωτικές απώλειες μαζί με τους αμάχους από πείνα και κακουχίες, εκτιμώνται γύρω στις 600.000" και μέχρι σήμερα δεν έχουν πληρώσει καμία αποζημίωση.
"Στο Μωριά οι Γερμανοί, με τους Εθνοπροδότες σκότωσαν 6.975 νοματαίους. Ξαπόστειλαν στη Γερμανία για καταναγκαστική δουλειά άλλους 837 και κατάκαψαν 10.882 σπίτια" Έκθεση Axel Persson Δ/νης Ερ. Σταυρός. Στη Σποδιάνα(Χρυσοπηγή), από 72 συνολικά σπίτια, καταστράφηκαν ολοσχερώς  65, μερικώς 3 και σώθηκαν περιφερειακά 4 σύμφωνα με την αναφορά της Κοινότητας Χρυσοπηγής προς τη Νομαρχεία Αχαΐας.  
   
Σημείωση 2η: Σε παλαιότερη ανάρτηση με τίτλο "Το χρονικό της πυρπόλησης της Σποδιάνας" (Εβδομήντα χρόνια από τότε), αναφέρονται πολλές λεπτομέρειες 

Αθήνα Απρίλιος 2020
--------------------------------------------------------------
Στοιχεία από το ανέκδοτο πόνημά μου
Μνήμες και θύμησες από τη παραδοσιακή Σποδιάνα    

Περισσότερα για το χωριό μας, διαβάστε εδώ!

1 σχόλιο: